Żydowski Związek Wojskowy ŻZW, Polish for Jewish Military Union Poland

Żydowski Związek Wojskowy ŻZW, Polish for Jewish Military Union Poland

Wykłady prof. Nowaka wywołały konflikt w KIK?
prof. dr hab. Jerzy Robert Nowak (2008-04-18)
Aktualności dnia
słuchajzapisz
was an underground resistance organization operating during World War II in the area of the Warsaw Ghetto and fighting during the Warsaw Ghetto Uprising. It was formed primarily of former officers of the Polish Army in late 1939, soon after the start of the German occupation of Poland.

Due to its close ties with the all-national Armia Krajowa (AK), after the war the Communist authorities of Poland suppressed the publication of books and articles on ŻZW, whose role in the uprising in the ghetto was undervalued,[1] as opposed to a leftist Jewish organization Żydowska Organizacja Bojowa (Jewish Fighting Organization), whose role in the struggle is better covered in modern monographs and often overstated.


History

Formation

Heroes of the Warsaw Ghetto memorial in WarsawThe ŻZW was formed some time in November of 1939, immediately after the German and Soviet conquest of Poland. Among its founding members was Dawid Mordechaj Apfelbaum[3], a pre-war Lieutenant of the Polish Army,[4] who proposed his former superior, Captain Henryk Iwański, to form a Jewish en cadre resistance group in collaboration with other Polish resistance organizations being formed at that time[2]. At the end of December such an organization was indeed formed and received the name of Żydowski Związek Walki. On January 30, 1940, its existence was approved by General Władysław Sikorski, the Polish commander in chief and the prime minister of the Polish Government in Exile.

Initially consisting of only 39 men, each armed with a Vis pistol, with time it had grown to become one of the most numerous and most notable Jewish resistance organizations in Poland. Between 1940 and 1942 additional cells were formed in most major towns of Poland, including the most notable groups in Lublin, Lwów and Stanisławów. Although initially formed entirely by professional soldiers, with time it also included members of pre-war right wing Jewish-Polish parties such as Betar (among them Perec Laskier, Lowa Swerin, Paweł Frenkel, Merediks, Langleben and Rosenfeld), Hatzohar (Joel Białobrow, Dawid Wdowiński) and the revisionist faction of the Polish Zionist Party (Leib "Leon" Rodal and Meir Klingbeil).

The ŻZW was formed in close ties with Iwański's organization and initially focused primarily on acquisition of arms and preparation of a large action in which all of its members could escape to Hungary, from where they wanted to flee to Great Britain where the Polish Army was being re-created[2]. With time however it was decided that the members stay in occupied Poland to help organize the struggle against the occupants. In the later period the ŻZW focused on acquisition of arms for the future struggle as well as on helping the Jews to escape the ghettos, created in almost every town in German-held Poland. Thanks to the close ties with the Związek Walki Zbrojnej and then the AK (mainly through Iwański's Security Corps, the Polish underground police force), the ŻZW received a large number of guns and armaments, as well as training of their members by professional officers. Those resistance organizations also provided help with weapons and ammunition acquisition, as well as with organizing the escapes.

Although the ŻZW was active in a number of towns in Poland, it's major headquarters remained in Warsaw. When most of the Jewish inhabitants were forced into the Warsaw Ghetto, the ŻZW remained in contact with the outside world through Iwański and a number of other officers on the Aryan side. By the summer of 1942, the Union had 320 well-armed[5] members in Warsaw alone. During the first large deportation from the Warsaw Ghetto, the ŻZW received the news of the German plans and managed to hide most of its members in bunkers, which resulted in only up to 20 of them being arrested by the Germans[2]. Although Dawid Mordechaj Apfelbaum could not convince Adam Czerniaków to start an armed uprising against the Germans during the deportation, the organization managed to preserve most of its members - and assets. It also started to train more members and by January of 1943 it already had roughly 500 men at arms in Warsaw alone. In addition, the technological department of the ŻZW, together with Capt. Cezary Ketling's group of the PLAN resistance organization managed to dig up two secret tunnels under the walls of the ghetto, providing contact with the outside and allowing smuggling of arms into the ghetto.


Structure
The commander of the ŻZW at the time of the uprising was Dr. Paweł Frenkiel, [6] though others have mentioned Apfelbaum [1] and Dawid Wdowiński (although this citation is not certain due to lack of documents and sources). The organization was divided onto groups of five soldiers. Three groups formed a unit, four units formed a platoon and four platoons - a company, composed of roughly 240 men. In early January of 1943 the ŻZW had two entirely-manned and fully-armed companies and two additional en cadre companies, to be manned by newly-arrived volunteers when need arises. This indeed happened in April of 1943, though the actual number of ŻZW soldiers to take part in the Uprising is a matter of debate.[1] Apart from the fighting groups, the ŻZW was organized into several departments:[1]

Information Department, directed by Leon Rodal;
Organization Department, directed by Paweł Frenkel;
Supply Department ("Kwatermistrzowski"), directed by Leon Wajnsztok;
Finances Department, without a director;
Communication Department (contacts with Armia Krajowa mainly), directed by Dawid Apfelbaum;
Medical Department led by dr Józef Celmajster (under pseudonym Niemirski);
Juridicial Department under Dawid Szulman;
Saving (Ratowanie) Department (transporting Jewish children and others outside the ghetto), under Kalma Mendelson;
Department of Technology, Transport and Supplies (which, among other things, built two tunnels under the Ghetto walls) led by Hanoch Federbusz;
Military Department under Paweł Frenkel and Dawid Apfelbaum.

[edit] Warsaw Ghetto Uprising
During the Warsaw Ghetto Uprising ŻZW is said to have had about 400 well-armed fighters grouped in 11 units. ŻZW fought together with AK fighters in Muranowska street (4 units under Frenkel). Dawid M. Apfelbaum took position in Miła street. Heniek Federbusz group organized a strong pocket of resistance in a house near Zamenhoff street. Jan Pika unit took position in Miła street, while unit of Leizer Staniewicz fought in the Nalewki, Gęsia street and Franciszkańska street. Dawid Berliński's group took position in second part of Nalewki. Roman Winsztok commanded group near Muranowska, where also the headquarters of the Union was located (Muranowska 7/9 street). Photograph of ZZW headquarters at 2 Muranow Street Warsaw


After the war
Already during the war the influence and the importance of the Żydowski Związek Wojskowy was being downgraded. The surviving commanders of the leftist ŻOB either did not mention the ŻZW's fight in the Warsaw Ghetto Uprising in their writings at all,[1] or belittled its importance.[7] Also the war-time Soviet propaganda did only briefly mention the fighters as they collided with its aims of presenting the Soviet Union as the only defender of the European Jewry.[8] In addition, except for Dawid Wdowiński none of the high-ranking commanders of the ŻZW survived the war to tell their part of the story and it was not until 1963 that Wdowiński's memoirs were published.

This led to a number of myths concerning both the ŻZW and the Uprising being commonly repeated in many modern publications. This was even strengthened by the post-war propaganda of the Polish communists, who openly underlined the value of the leftist Żydowska Organizacja Bojowa, while suppressed all publications on the Armia Krajowa-backed ŻZW.

The “Contact” ring used as a sign between the ŻZW and the Armia Krajowa is displayed in Yad Vashem. A means of identification, used in particular during meetings of higher level officers, were two identical gold rings set with a red stone engraved with Jewish symbols. It was not enough for the contacts to show the ring, they were expected to explain the significance of the symbols.

The ring that was in the possession of the Jewish underground fighters, was destroyed in the ruins of the Ghetto. Its twin remained in the hands of Henryk Iwanski, the leader of the Polish underground and later brought to the museum in Jerusalem, Israel.
Zapomniani żołnierze ŻZW
Maciej Kledzik 18-04-2008, ostatnia aktualizacja 18-04-2008 18:00
Przez ponad 60 lat bojowcy ŻOB nie podjęli dialogu z komabatantami Żydowskiego Związku Wojskowego. Nie ustalono jednej, prawdziwej wersji działań powstańczych


źródło: Żydowski Instytut Historyczny
Dowódca "Wielkiej Akcji" Juergen Stroop po wkroczeniu na teren warszawskiego getta

źródło: Żydowski Instytut Historyczny
Niemieckie działko u zbiegu ulic Franciszkańskiej i Bonifraterskiej
+zobacz więcejW PRL utrwalano w świadomości co najmniej dwóch pokoleń Polaków, że dowódcą powstania w getcie był Mordechaj Anielewicz stojący na czele 700 bojowców z Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB). Stawiano im pomniki, ich imionami nazywano ulice, skwery, instytucje. Dopiero w ostatnich kilku latach zaczęto w Polsce przedstawiać nowe fakty, znane od dziesiątków lat w Izraelu, i to bardzo ostrożnie, by nie urazić kilku żyjących wśród nas bohaterów z ŻOB.


Skrupulatność Stroopa

Raport Jürgena Stroopa, dowódcy SS i Policji na Dystrykt Warszawski, pisany od 20 kwietnia do 24 maja 1943 r., jest bezosobowym dokumentem eksterminacji mieszkańców getta i – jak pisał – żydowskich bandytów oraz polskich terrorystów. Z niemiecką skrupulatnością Stroop wylicza schwytanych i zastrzelonych Żydów, zlikwidowane bunkry, zdobytą broń, waluty, kosztowności. W raporcie nie pada ani jedno nazwisko, chociaż po największej bitwie stoczonej 27 kwietnia na placu Muranowskim przeciwko kompaniom Żydowskiego Związku Wojskowego i plutonowi Organizacji Wojskowej- Korpusu Bezpieczeństwa z AK wymienia, że ujęto 17 Polaków, w tym dwóch polskich policjantów, a także „jednego z założycieli i przywódców żydowsko-polskiej organizacji wojskowej”.

Stroop wszystkich bez wyjątku jeńców rozstrzeliwał, ale na pewno przedtem przesłuchiwał i wiedział, że przeciwko jego jednostkom walczą żołnierze ŻZW i bojowcy ŻOB. To widać z raportu. Pod datą 6 maja napisał: „dotychczas nie stwierdzono z całą pewnością, że tzw. kierownictwo partyjne Żydów (PPR) zostało ujęte lub zgładzone”. 8 maja informował o zlikwidowaniu „kierownictwa partyjnego”.


Wymazani z historii

Dawid Wdowiński, w II RP prezes Polskiej Partii Syjonistycznej Organizacji Rewizjonistów, w wydanej w 1963 r. w Nowym Jorku książce „And we are not saved” (nieprzetłumaczonej na język polski) pisze, że w październiku i w listopadzie 1939 r. w Warszawie spotkała się grupa Żydów, oficerów polskich, reprezentujących prawicowe organizacje polityczne: Betar (Perec Laskier, Lowa Swerin, Paweł Frenkel, Merediks, Langleben i Rosenfeld), Hatzohar (m.in. Joel Białobrow, Dawid Wdowiński) oraz Rewizjonistów (Leib „Leon” Rodal i Meir Klingbeil). Oficerowie ci powołali Żydowski Związek Wojskowy. Na komendanta wojskowego wybrano Pawła Frenkla.

Kapitan WP Henryk Iwański, współpracujący z ŻZW z polecenia KG ZWZ, później AK, wymienia we wspomnieniach z listopada 1939 r. jeszcze por. Dawida Moryca Apfelbauma, z którym walczył w jednym pułku w obronie Warszawy, ppor. Henryka Lipszyca, pchor. Kałmana Mendelsona (po wojnie Madanowskiego) i mgr. prawa Białoskóra. Napisał: „W 1940 r. Mendelson zorganizował grupę 12 mężczyzn uzbrojonych w 4 pistolety. Przechowywali broń w piwnicach domu Karmelicka 5”.

W kwietniu 1942 r. ŻZW liczył już ok. 500 wyszkolonych żołnierzy w kilku kompaniach dowodzonych przez ok. 20 oficerów WP pochodzenia żydowskiego. Od połowy września 1942 r. do kwietnia 1943 r. trzy kompanie ŻZW były skoszarowane na terenie getta i uzbrojone m.in. w karabiny i pistolety maszynowe. Dowództwo mieściło się w domu przy ul Muranowskiej 7 – 9, skąd prowadził na stroną aryjską podziemny tunel.

Żydowska Organizacja Bojowa powstała w połowie 1942 r. z organizacji bojowych kierowanych przez komunistów i syjonistów. W porównaniu z ŻZW była słabo uzbrojona, głównie w pistolety, granaty, butelki zapalające i materiały wybuchowe.

6 kwietnia 1943 r. ŻZW otrzymał od AK informację o zaplanowanym na 19 kwietnia wysiedleniu Żydów z getta. Miał to być prezent dla Hitlera z okazji jego urodzin przypadających 20 kwietnia. Kpt. Apfelbaum przekazał wiadomość dowódcy ŻOB Anielewiczowi.

Obie organizacje podzieliły między siebie stanowiska obronne na terytorium getta. ŻOB miała obsadzić domy przy ul. Zamenhofa, Miłej, Gęsiej i Nalewkach, a 11 kompanii ŻZW – pl. Muranowski, ul. Muranowską i Nalewki od domu pod nr. 38, wzmacniając także pozycje zajęte przez słabo uzbrojone oddziały ŻOB. Paweł Frenkel uzgadniał te plany z Mordechajem Anielewiczem.

Muranowską obsadziły cztery kompanie ŻZW. Osobiste dowództwo nad obroną całej ulicy objął Frenkel. Kompania 5. pod dowództwem Dawida M. Apfelbauma zajęła stanowiska w domu przy Miłej 10. Kompania 6. dowodzona przez Heńka Federbusza obsadziła dom przy Zamenhofa. Kompania 7. z Janem Piką zajęła stanowiska wokół ulicy Miłej. Kompania 8. Leizara Staniewicza kontrolowała Nalewki, Gęsią i Franciszkańską, a 9. z Dawidem Berlińskim część Nalewek. Kompania 10. zajęła pozycje wokół Franciszkańskiej, a 11. z Romanem Winsztokiem przy Muranowskiej. Razem kompanie liczyły około 400 żołnierzy, w ich skład wchodziło od kilkunastu do 50 osób. W porównaniu z oddziałami ŻOB (podawana liczba 700 bojowców wydaje się zawyżona, Marek Edelman mówił Hannie Krall, autorce książki „Zdążyć przed Panem Bogiem”, że było ich 220) były one dobrze uzbrojone.

W połowie kwietnia dowództwo ŻOB odmówiło wojskowego podporządkowania się ŻZW. Dlaczego?


Katyń podzielił powstańców?

Abram Lewi (Ryszard Walewski), komunista, który w czasie powstania w getcie walczył u boku ŻZW, gdyż ŻOB nie przyjęła go do swoich szeregów, napisał w relacji przechowywanej w Instytucie Żabotyńskiego w Tel Awiwie, że ŻOB dążyła do wyłącznego panowania w getcie. I że z jego inicjatywy (nikt inny tego nie potwierdził) przed rozpoczęciem walk centralne getto zostało jednak podzielone na dwa okręgi wojskowe, jeden broniony przez ŻOB, a drugi, z placem Muranowskim, przez ŻZW.

Faktem jest, że ŻOB i ŻZW współdziałały ze sobą w walkach. Na przykład wraz z oddziałem pod dowództwem Marka Edelmana, broniącym szczotkarni, walczyła grupa ŻZW Chaima Łopaty. Marian Turski zapytał Marka Edelmana w wywiadzie dla tygodnika „Polityka” (nr 13/1993), czy po upływie pół wieku zmienił swój stosunek od ŻZW, którego nie wymienia w swoich wspomnieniach z walczącego getta. Edelman odpowiedział, że była grupa rewizjonistów, którzy chcieli przewodzić walce zbrojnej w getcie, ale mieli nikłe poparcie. Rewizjoniści szybko chcieli się przebić na aryjską stronę, nie mieli wpływu na przebieg powstania, na nastrój, na formowanie psychiki i oporu. O ich walkach przy ul. Muranowskiej wie tylko tyle, ile podał w raportach niemiecki generał Stroop.

Myślę, że 12 kwietnia w sztabie ŻZW przy Muranowskiej 7 odebrano drogą radiową (z zachowanej relacji Ringelbluma wynika, że był tam wysokiej jakości radioodbiornik) informacje niemieckie o odkryciu w lesie katyńskim masowych grobów polskich oficerów, wśród nich także narodowości żydowskiej. Usłyszano też o zwróceniu się rządu RP do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o przeprowadzenie dochodzenia i ustalenie sprawców mordu. To stało się pretekstem dla Stalina do zerwania 25 kwietnia stosunków dyplomatycznych z emigracyjnym rządem polskim. Ta informacja mogła spowodować rozłam między obiema żydowskimi organizacjami wojskowymi walczącymi w getcie.

ŻZW (prawicowy i centroprawicowy), jak należy sądzić, opowiedział się po stronie rządu polskiego, ŻOB (lewicowa, komunistyczna) zdecydowanie po stronie Moskwy. W obliczu nieuchronnej zagłady getta nie powinno to mieć większego znaczenia. A jednak. Po wojnie ocaleli ŻOB-owcy ogłosili swoją historię powstania w getcie bez udziału ŻZW.


ŻZW walczył naprawdę

Jak trudno odkłamać historię, świadczy wydana kilka lat temu książka „Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście” (Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2001). Barbara Engelking i Jacek Leociak piszą w niej: „Wg relacji Władysława »Żarskiego« Zajdlera 27 kwietnia 18-osobowy oddział AK pod dowództwem Henryka Iwańskiego »Bystrego« i samego »Żarskiego« wspólnie z oddziałem ŻZW pod dowództwem Dawida Apfelbauma stoczył na terenie getta całodzienną walkę z Niemcami. Ta wspólna walka nie znajduje jednak potwierdzenia w innych źródłach, a wiadomo ponadto, że bojowcy ŻZW wcześniej opuścili getto”.

A przecież płk Iranek Osiecki, szef wywiadu Komendy Głównej AK, w książce „Kto ratuje jedno życie... Polacy i Żydzi 1939 – 1945”, wydanej w Londynie w 1968 r., pisze w szczegółach o bitwie 27 kwietnia na terenie getta. Razem z ŻZW walczył oddział Korpusu Bezpieczeństwa dowodzony przez mjr. Henryka Iwańskiego „Bystrego”, w którego skład wchodziła drużyna kpt. Władysława Zajdlera „Żarskiego” i sekcja Lejewskiego „Garbarza”. Oddział przedostał się przekopem na teren walk przy Muranowskiej i poniósł duże straty, polegli m.in. syn majora Roman i brat Wacław, a „Bystry” został ranny. Była to największa bitwa powstania, na pl. Muranowskim spalono niemiecki czołg, rozbito kompanię Łotyszy i zatrzymano Niemców przed domem przy Muranowskiej 7. Przekopem pod ulicą do domu przy Muranowskiej 6 przetransportowano około 30 rannych. Polegli lub zmarli z odniesionych ran prawie wszyscy dowódcy ŻZW – Apfelbaum, Rodal, Białoskóra, Berman, Akerman, Likiernik i inni. Przeżył ciężko ranny Mendelson. Poległo około dziesięciu żołnierzy OW-KB.

Dowództwo AK zachowało pełną obiektywność w stosunku do obu walczących żydowskich organizacji wojskowych, bez względu na ich poglądy i programy polityczne. Michał Klepfisz z ŻOB odznaczony został pośmiertnie przez naczelnego wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego Orderem Virtuti Militari V klasy, a kpt. Apfelbaum z ŻZW, również pośmiertnie, awansowany do stopnia majora WP.

Źródło : Rzeczpospolita